موسسات داوری بین المللی
مؤسسات داوری بین‌المللی نقش کلیدی در حل و فصل اختلافات تجاری و سرمایه‌گذاری در سطح بین‌المللی دارند. این نهادها با ارائه بسترهای حرفه‌ای برای رسیدگی به اختلافات، فرایند داوری را با سرعت و کارایی بیشتری نسبت به دادگاه‌های ملی فراهم می‌کنند. از شناخته‌شده‌ترین نهادهای داوری بین‌المللی می‌توان به «دیوان بین‌المللی داوری ICC» مستقر در پاریس و «دادگاه داوری بین‌المللی لندن» (LCIA) اشاره کرد. این نهادها با قوانین و دستورالعمل‌های جامع، بر روند داوری نظارت دارند و اجرای آرای صادره را تسهیل می‌کنند.
علاوه بر موارد تجاری، داوری بین‌المللی برای حل اختلافات مرتبط با سرمایه‌گذاری، پروژه‌های ساخت و ساز و حمل‌ونقل نیز کاربرد دارد. این نهادها همچنین اغلب در مواردی که دولت‌ها و نهادهای عمومی به دنبال حل اختلافات سیاسی و تجاری خود هستند، نقش واسطه را ایفا می‌کنند. قوانین و رویه‌های خاص این مؤسسات به تنظیم دقیق‌تر و مدیریت بهتر دعاوی کمک می‌کند، که نمونه بارز آن در حوزه‌های قراردادهای ساخت‌وساز بین‌المللی و سرمایه‌گذاری‌های کلان دیده می‌شود
دیوان داوری بین‌المللی
دیوان داوری بین‌المللی (International Court of Arbitration) بخشی از اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) است که در سال ۱۹۲۳ در پاریس تأسیس شد. این دیوان با هدف حل و فصل اختلافات تجاری بین‌المللی، بدون نیاز به مراجعه به دادگاه‌های قضایی و به شکل داوری خصوصی و بی‌طرفانه فعالیت می‌کند. داوری در این دیوان به کسب و کارها این امکان را می‌دهد که با سرعت بیشتری به حل اختلافات تجاری خود بپردازند و از محدودیت‌ها و پیچیدگی‌های قضایی که معمولاً در دادگاه‌های دولتی وجود دارد، رهایی یابند.
در طی سال‌ها، دیوان داوری بین‌المللی با رسیدگی به هزاران پرونده از سراسر جهان به عنوان یکی از مهم‌ترین مراجع داوری بین‌المللی شناخته شده است. قوانین و رویه‌های این دیوان برای هماهنگی با تغییرات و پیچیدگی‌های روزافزون داوری‌های چندملیتی، به ویژه در حوزه‌هایی مانند قراردادهای ساخت‌وساز و پروژه‌های بین‌المللی، بارها مورد بازبینی قرار گرفته‌اند. آخرین تغییرات به قوانین این دیوان در سال ۲۰۲۱ اضافه شد و فرآیندهایی مانند پیوستن طرفین جدید به داوری پس از تشکیل آن را نیز تسهیل کرد که این موضوع برای دعاوی چندجانبه بسیار حائز اهمیت است.
دیوان داوری بین‌المللی با همکاری و پشتیبانی اتاق بازرگانی بین‌المللی و تحت قوانین مانند کنوانسیون نیویورک در سال ۱۹۵۸ فعالیت می‌کند تا اجرای احکام داوری آن در کشورهای مختلف تضمین شود. این موضوع باعث شده که احکام دیوان در بسیاری از کشورها اعتبار داشته و قابل اجرا باشند، مگر در موارد استثنایی. این دیوان از نظر ساختار به‌صورت غیر دائمی است و داوران آن در هر پرونده به‌طور مستقل انتخاب می‌شوند تا به پرونده‌ها رسیدگی کنند.
ساختار و سازماندهی دیوان داوری بین‌المللی
دیوان داوری بین‌المللی توسط دبیرخانه‌ای به ریاست دبیر کل اداره می‌شود که وظیفه مدیریت پرونده‌ها و حمایت از روند داوری را بر عهده دارد. اعضای دیوان شامل داورانی از کشورهای مختلف هستند که تخصص و تجربه در داوری‌های بین‌المللی دارند. همچنین، این دیوان با بیش از ۱۰۰ کمیته ملی در کشورهای مختلف همکاری دارد تا رسیدگی به پرونده‌ها با رعایت اصول بین‌المللی انجام شود.
فرآیند داوری و قوانین دیوان
دیوان داوری بین‌المللی از «قوانین داوری ICC» پیروی می‌کند که برای نخستین‌بار در سال ۱۹۲۲ تدوین شد و در طول سال‌ها، بارها به‌روز شده است. این قوانین به طرفین اختلاف اجازه می‌دهند که داوران خود را انتخاب کرده و حتی قوانین اجرایی خاصی را تعیین کنند که با توجه به نیازهای هر پرونده قابل تنظیم است. از آخرین تغییرات مهم قوانین این دیوان در سال ۲۰۲۱ می‌توان به مقرراتی اشاره کرد که ورود طرف‌های جدید به روند داوری را تسهیل می‌کند و برای پرونده‌های چندطرفه، مزیت‌های بیشتری ایجاد کرده است.
مزایای داوری در دیوان داوری بین‌المللی
۱. بی‌طرفی و انعطاف‌پذیری: این دیوان به عنوان یک نهاد مستقل و بی‌طرف عمل می‌کند و به طرفین این امکان را می‌دهد که با انتخاب داورانی متخصص، فرایند داوری را بر اساس توافق خود پیش ببرند.
۲. محرمانه بودن: برخلاف دادگاه‌های عمومی، جلسات داوری در دیوان ICC به‌صورت محرمانه برگزار می‌شوند. این ویژگی برای شرکت‌های تجاری، به خصوص در اختلافات مالی بزرگ، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
۳. اجرای بین‌المللی احکام: از آنجا که دیوان تحت قوانین کنوانسیون نیویورک فعالیت می‌کند، احکام آن در بیش از ۱۶۰ کشور قابل اجرا هستند. این باعث می‌شود که تصمیمات این دیوان در سطح جهانی اعتبار بالایی داشته باشد و طرفین به راحتی بتوانند احکام آن را به اجرا بگذارند.
روند داوری و هزینه‌ها
فرآیند داوری در دیوان با درخواست اولیه و پرداخت هزینه ثبت آغاز می‌شود. هزینه‌ها در دیوان ICC بر اساس پیچیدگی پرونده و مبلغ مورد اختلاف محاسبه می‌شوند و به نوعی تنظیم شده‌اند که پرونده‌های کوچک‌تر، هزینه‌های کمتری پرداخت کنند. میانگین زمان داوری در این دیوان معمولاً حدود ۲۶ ماه است که البته با توجه به پیچیدگی هر پرونده می‌تواند بیشتر یا کمتر باشد
مرکز داوری بین‌المللی لندن (LCIA)
مرکز داوری بین‌المللی لندن (LCIA)، یکی از قدیمی‌ترین و برجسته‌ترین نهادهای داوری بین‌المللی است که ریشه آن به سال ۱۸۹۱ بازمی‌گردد و در لندن مستقر است. LCIA به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مراجع داوری تجاری بین‌المللی، خدماتی را برای حل اختلافات تجاری ارائه می‌دهد که شامل داوری، میانجی‌گری و دیگر روش‌های حل اختلاف جایگزین (ADR) است
ساختار و سازماندهی
ساختار LCIA شامل سه بخش اصلی است: دبیرخانه، دادگاه داوری و هیئت اجرایی. دبیرخانه به وظایف اداری داوری‌ها پرداخته و مدیریت امور مربوط به تشکیل پرونده‌ها را برعهده دارد. دادگاه داوری به تصمیم‌گیری در مورد مسائل اجرایی، تعیین داوران و رسیدگی به درخواست‌های مربوط به احکام داوری می‌پردازد، و هیئت اجرایی بر سیاست‌ها و توسعه کلی LCIA نظارت دارد
قوانین و رویه‌های LCIA
قوانین LCIA در سال 2020 به‌روز شده و شامل مقرراتی جامع برای تسهیل داوری‌های پیچیده و چندجانبه است. این قوانین بر اساس سیستم پرداخت ساعتی تدوین شده‌اند، به طوری که هزینه‌ها با توجه به زمان صرف‌شده توسط داوران تعیین می‌شود. برخلاف برخی از مراجع دیگر، LCIA از محاسبه هزینه‌ها بر اساس مبلغ مورد اختلاف پرهیز می‌کند و تلاش می‌کند با استفاده از مدل هزینه‌های ساعتی، شفافیت بیشتری را در هزینه‌ها به مشتریان ارائه دهد
روند داوری در LCIA
داوری در LCIA با ارسال درخواست داوری و توافق طرفین آغاز می‌شود. پس از تأیید، دبیرخانه داوران را برای رسیدگی به پرونده انتخاب می‌کند. احکام LCIA نهایی و لازم‌الاجرا هستند، و از آنجا که این مرکز تحت قوانین نیویورک فعالیت می‌کند، احکام آن در بسیاری از کشورها قابل اجراست.
هزینه‌ها و مدت زمان داوری
مدت زمان متوسط یک پرونده داوری در LCIA حدود ۱۶ ماه است و هزینه‌ها به‌طور میانگین به ۹۷,۰۰۰ دلار می‌رسد. این هزینه‌ها و زمان بسته به پیچیدگی پرونده و تعداد طرفین متغیر هستند. LCIA به دلیل ساختار مبتنی بر ساعت و هزینه‌های مشخص، در مواردی مانند اختلافات تجاری بین‌المللی و پروژه‌های بزرگ، بسیار محبوب است
نقش بین‌المللی LCIA
LCIA در کنار مراکزی چون دادگاه داوری بین‌المللی ICC و مرکز داوری بین‌المللی هنگ‌کنگ، یکی از معتبرترین مراجع برای حل اختلافات تجاری بین‌المللی است و با مشارکت گسترده در برنامه‌ها و همایش‌های بین‌المللی، سعی در ارتقای دانش و بهبود خدمات داوری بین‌المللی دارد.
مرکز داوری بین‌المللی لندن با تجربه طولانی و استانداردهای بین‌المللی، یکی از انتخاب‌های اصلی برای حل اختلافات تجاری بین‌المللی محسوب می‌شود. این مرکز با قوانین شفاف و ساختار منسجم خود، به تجار و شرکت‌های بین‌المللی امکان می‌دهد تا اختلافات خود را بدون مراجعه به دادگاه‌های داخلی حل کنند.
مرکز بین‌المللی حل و فصل اختلافات سرمایه‌گذاری
مرکز بین‌المللی حل و فصل اختلافات سرمایه‌گذاری (ICSID)، به عنوان یکی از نهادهای بانک جهانی، با هدف حل و فصل اختلافات میان دولت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی ایجاد شده است. این مرکز بر اساس کنوانسیون واشنگتن در سال 1966 بنیان‌گذاری شد تا راهکاری بی‌طرفانه و حقوقی برای اختلافات ناشی از سرمایه‌گذاری خارجی فراهم کند. عضویت در این کنوانسیون، داوری مرکز را برای کشورهای عضو الزام‌آور می‌کند و به این ترتیب، از بروز اختلافات سیاسی میان کشورهای میزبان و سرمایه‌گذاران جلوگیری می‌شود.
فرآیند داوری در ICSID به این صورت است که طرفین می‌توانند داوری را انتخاب کرده و پس از ارجاع پرونده، بازگشت از آن ممکن نیست، مگر با توافق هر دو طرف. این مرکز تنها به پرونده‌هایی که ناشی از سرمایه‌گذاری خارجی باشند رسیدگی می‌کند و مقر اصلی آن در واشنگتن قرار دارد. در موارد خاص، ممکن است جلسات داوری در سایر مراکز منطقه‌ای نیز برگزار شوند.
یکی از ویژگی‌های مهم ICSID، توانایی داوری بدون نیاز به دخالت در نظام قضایی داخلی کشورهای میزبان است. این امر اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را افزایش می‌دهد، زیرا داوری بی‌طرفانه در سطح بین‌المللی صورت می‌گیرد و نیازی به پیگیری‌های دیپلماتیک نیست، که خود باعث تقویت روابط سرمایه‌گذاری و کاهش تنش‌های سیاسی می‌شود
دیوان داوری دائمی (PCA)
دیوان داوری دائمی (Permanent Court of Arbitration یا PCA) نهادی بین‌المللی در شهر لاهه، هلند است که با هدف ارائه خدمات داوری برای حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات بین کشورها، سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای خصوصی در سال ۱۸۹۹ تأسیس شد. این نهاد، برخلاف دادگاه‌های رسمی، یک دادگاه داوری با ماهیت سنتی نیست و به کشورهای عضو کمک می‌کند تا اختلافات خود را با استفاده از ابزارهای حقوقی به صورت داوطلبانه و غیر الزام‌آور حل کنند.
تأسیس این دیوان در کنفرانس صلح لاهه در سال ۱۸۹۹ و بر اساس “کنوانسیون حل مسالمت‌آمیز اختلافات بین‌المللی” صورت گرفت و سپس در سال ۱۹۰۷ بار دیگر در کنفرانس دوم لاهه مورد بازبینی قرار گرفت. از ویژگی‌های مهم این دیوان، امکان ارائه خدمات به دولت‌ها و همچنین نهادهای بین‌المللی و حتی طرفین خصوصی (مانند شرکت‌ها و افراد) است که آن را از دیگر نهادهای بین‌المللی نظیر دیوان بین‌المللی دادگستری متمایز می‌سازد.
دیوان داوری دائمی از مکانیزم‌های متنوعی برای حل اختلافات استفاده می‌کند که شامل داوری، میانجی‌گری و روش‌های ترکیبی است. داوران این دیوان از لیست‌های تعیین‌شده توسط کشورها انتخاب می‌شوند، و هر کشور تا چهار نفر را برای عضویت در این لیست معرفی می‌کند. احکام صادره از سوی PCA الزام‌آور نیستند، مگر اینکه طرفین به آن پایبند باشند، و اجرای آن بر اساس توافق و حسن نیت صورت می‌گیرد.
این دیوان همچنین به عنوان ناظر در سازمان ملل متحد فعالیت دارد اما عضوی از این سازمان محسوب نمی‌شود. ساختمان اصلی دیوان در “کاخ صلح” لاهه قرار دارد که یکی از نمادهای تلاش‌های بین‌المللی برای صلح و امنیت جهانی است. PCA با فراهم کردن بسترهایی برای داوری بی‌طرفانه و کاهش تنش‌های بین‌المللی، نقش مهمی در حمایت از صلح جهانی ایفا می‌کند.